Աղբյուրի հեղինակ՝ լրագրող Արփինե Արզումանյան։
Գյումրիի պատմամշակութային նշանակություն ունեցող, նաև ֆիլմերից ճանաչված շենքերը քաղաքի այցեքարտն են, սակայն այդ շինություններն այսօր վտանգված են, դրանց ճակատագիրն անորոշ է:
1982 թվականին ծագումով գյումրեցի ռեժիսոր, սցենարիստ Ալբերտ Մկրտչյանը մասամբ «Հայֆիլմ» կինոստուդիայում, մասամբ՝ Գյումրիում նկարահանեց «Հին օրերի երգը» ֆիլմը, երկու տարի անց` «Մեր մանկության տանգոն»: Գյումրիում են նկարահանվել նաև «Տխուր փողոցի լուսաբացը», «Ուրախ ավտոբուս», ավելի վաղ՝ «Եռանկյունի», «Հեղնար աղբյուր», «Կտոր մը երկինք» ֆիլմերը: Դրանց շնորհիվ Գյումրիի՝ նկարահանման հրապարակ հանդիսացած կոլորիտային շենքերն ու բակերն այսօր էլ այցելուներ են հրապուրում:
Ֆիլմերում նկարահանված շենքերն ու շինությունները գտնվում են Գյումրու պատմական կենտրոնում և հանդիսանում են պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձան:
Չնայած այս հանգամանքին, «Հին օրերի երգը» (1982թ.), «Մեր մանկության տանգո» (1985թ.), «Ուրախ ավտոբուս» (2000թ.) և «Տխուր փողոցի լուսաբացը» (2008թ.) ֆիլմերում նկարահանված երեք շենք քայքայման և փլուզման եզրին է:
«Հոլիվուդի բակը»Նախկին Գորկի 22, այժմ` Շիրազի 22
Գյումրեցիները հայկական 3 ճանաչված ֆիլմերի նկարահանման հրապարակ հանդիսացած վայրն անվանել են «Հոլիվուդի բակ»: Տարբեր ժամանակներում 3 ֆիլմ է նկարահանվել այստեղ ՝ «Մեր մանկության տանգո»-ն, «Ուրախ ավտոբուս»-ը, «Տխուր փողոցի լուսաբացը»:
«Հոլիվուդյան» շենքը կառուցվել է 19-րդ դարավերջին և պատկանել է ռուսական կայազորի բարձրաստիճան սպա գնդապետ Վեքիլյանին: Գնդապետը սենյակների մի մասը վարձակալությամբ է տվել՝ հիմնականում 1840-50 թվականներին Գյումրիում հյուրընկալվող ռուս գործիչներին:
Հայտնի բակում շուրջ տասը ընտանիք է բնակվում: Բնակիչներն ասում են, որ թեև բակը Գյումրիի ճանաչված ու այցելվող վայրերից է թե հայաստանցի, թե արտասահմանցի զբոսաշրջիկների համար, բնակելի հատվածը քայքայված վիճակում է. շենքը ոչ նորոգվում է, ոչ էլ ` պահպանվում:
62-ամյա Սոնա Հարությունյանի ընտանիքը 30-ական թվականներից ապրում է Շիրազի 22 շենքում, -պատմում է լրագրող Արփինե Արզումանյանը։ Ներկայացնելով շենքի վիճակը՝ Սոնա Հարությունյանը նշում է, որ մի քանի բնակիչ սեփական միջոցներով կարողացել են տանիքի մի մասը նորոգել: Մասնակի նորոգումը քիչ բան է փոխել: Շենքն ընդհանուր ամրացման և կապիտալ վերանորոգման կարիք ունի:
«Վառեմ-մարեմ»-ի պատշգամբ՝ Աճեմյան 2
Խորհրդային տարիներին տարբեր հանրային նշանակության միջոցառումների համար գործածվող շենքում 1984-85թթ. նկարահանվեցին «Մեր մանկության տանգոն» ֆիլմի ամենահիշված տեսարանները:
Շենքը կառուցվել է 1860-ականներին և պատկանել առեւտրականներ Աբովյաններին ու Խոյեցյաններին: Ավելի ուշ կառույցը համալրվել է տարբեր շինություններով, որոնցից մեկը ռուսական բանակի կապի հանգույցն էր և Ալեքպոլի (Գյումրիի հին անվանումներից է-խմբ.) նախկին քաղաքային փոստատունը:
Ֆիլմի նկարահանումից հետո «Կումայրի» պատմամշակութային արժեքների արգելոց-թանգարանի տարածքում գտնվող շենքի պատշգամբը գյումրեցիների կողմից այլ հասցե և անվանում ձեռք բերեց՝ «Վառեմ-մարեմի բալկոն»։ 1988-ին շենքը մասամբ վնասվել է երկրաշարժից: Ի տարբերություն «Հոլիվուդյան բակի» շենքի, այս կառույցն արդեն ամբողջությամբ փլուզման եզրին է, քանի որ 88-ից հետո լքված է,ոչ մի խնամք չի իրագործվել:
Մի քանի տարի առաջ շենքի մի հատված նորոգվել է ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի հայաստանյան գրասենյակի եւ Իտալիայի կառավարության ֆինանսական աջակցությամբ։ Վերանորոգված հատվածում 2012 թվականից գործում է Շիրակի մարզային գրադարանը։ Խոստացվել էր, որ շինության մյուս հատվածներն էլ կնորոգվեն, սակայն նոր աշխատանքներ չեն կատարվել։
«Վարդուշենց տունը»
73-ամյա Թամարա Սիմոնյանի ընտանիքի՝ 22 տարի առաջ գնած բնակարանը «Մեր մանկության տանգո» ֆիլմից հայտնի է որպես «Վարդուշենց տուն»:
Տունը գրեթե չի ձևափոխել ոչ դրսից, ոչ էլ ներսից. անգամ ֆիլմում երևացող պատից կախված գորգն է պահպանվել: «Վարդուշենց տունը» հաճախակի է այցելուներ ընդունում:
Թեև տունը վերանորոգման կարիք ունի, ֆինանսական դժվարությունների պատճառով ոչինչ չի արվում: Այնուամենայնիվ, տիկին Թամարան պատրաստակամությամբ դիմավորում է Գյումրի եկող և «Վարդուշենց տունը» տեսնել ցանկացող այցելուներին, սուրճ առաջարկում և պատմում տան այն հատվածների մասին, որտեղ ընթացել են ֆիլմի նկարահանումները:
«Հին օրերի երգը»
Գյումրիի Թումանյան-Ջիվանի փողոցների խաչմերուկ,Կումայրի արգելոց պատմամշակութային արժեքների արգելոց-թանգարանի տարածքում է գտնվում նաև «Հին օրերի երգը» ֆիլմից հայտնի շենքը:
Ֆիլմադարան 